Z tego artykułu dowiesz się:

• co można i warto opatentować;
• jak zgłosić patent i ile to kosztuje;
• co powinna zawierać dokumentacja zgłoszeniowa;
• jak, inaczej niż ochroną patentową, możesz zabezpieczyć swój biznes.

Co można opatentować?

Patenty udzielane są na wynalazki, które:

• są nowe, czyli przed datą zgłoszenia patentu nie zostały zaprezentowane publicznie (w formie pisemnej, ustnej lub np. w formie wystawy lub prezentacji);
• posiadają poziom wynalazczy, czyli w sposób oczywisty nie wynikają z obecnego stanu techniki;
• nadają się do przemysłowego stosowania;
• są rozwiązaniem o charakterze technicznym, czyli takim, które może być wykorzystywane (w jakikolwiek sposób) w działalności przemysłowej lub rolniczej.

Opatentowaniu nie podlega więc pomysł na start-up, o ile nie jest konkretnym i unikalnym rozwiązaniem spełniającym wymienione kryteria.

Co można patentować?

Załóżmy, że Twój wynalazek to maszyna, która może wytwarzać np. taniej lub szybciej niż dostępne na rynku rozwiązania. Ty, zamiast trzymać ją w tajemnicy lub sprzedawać produkowane przez nią rzeczy, chcesz zarabiać na produkcji i sprzedaży tego urządzenia. Wówczas może zależeć Ci na jego opatentowaniu, co utrudni konkurencji możliwość skopiowania Twojego rozwiązania. 

Ochrona patentowa i zasady, na jakich udzielane są patenty są podobne we wszystkich krajach. Pamiętaj jednak, że patent jest ważny tylko w państwie, w którym zgłoszono wynalazek. Dodatkowo, jest on ważny pod warunkiem terminowego uiszczania opłaty okresowej. 

Jak długo chroni patent i ile to kosztuje?

W Polsce patent jest ważny maksymalnie przez 20 lat od daty zgłoszenia, po czym wygasa. Wtedy wynalazek przechodzi do tzw. domeny publicznej, co oznacza, że można z niego korzystać bez ograniczeń wynikających z ochrony patentowej. 

Opłata za każdy rok utrzymania patentu jest inna i rośnie. Najniższą sumę zapłacisz w pierwszych trzech latach. Wynosi ona 480 złotych (jest to opłata łączna za pierwsze trzy lata). Czwarty rok kosztuje już 250 złotych. Z kolei w ostatnim – 20. roku – opłata wynosi już 2 000 złotych. 

Organem, który w Polsce udziela patentów jest Urząd Patentowy RP oraz, w przypadku wynalazków ze zgłoszonym patentem europejskim, Europejski Urząd Patentowy. Procedura patentu europejskiego pozwala na uzyskanie ochrony we wszystkich krajach europejskich pod warunkiem walidacji patentu europejskiego w tych państwach. 

Jak zgłosić patent?

Krok 1 – Dokumentacja zgłoszeniowa

Decydując się na objęcie wynalazku ochroną patentową, powinieneś/-aś przygotować dokumentację, która obejmie m.in:

• podanie zawierające oznaczenie zgłaszającego, określenie przedmiotu zgłoszenia oraz wniosek o udzielenie patentu lub prawa ochronnego; 
• opis wynalazku, który przedstawia rozwiązanie na tyle jasno i wyczerpująco, aby specjalista z danej dziedziny mógł zrozumieć, na czym polega. W skład opisu wynalazku powinien wchodzić:
  • tytuł odpowiadający przedmiotowi wynalazku/wzoru użytkowego, 
  • określenie dziedziny techniki, której rozwiązanie dotyczy, 
  • znany zgłaszającemu stan techniki,
  • szczegółowe przedstawienie wynalazku, z objaśnieniem figur rysunków (jeżeli zgłoszenie zawiera rysunki) i przykładem lub przykładami jego realizacji bądź stosowania;
• zastrzeżenie lub zastrzeżenia patentowe (ochronne), czyli zespół cech technicznych niezbędnych do określenia przedmiotu wynalazku;
• skrót opisu – zwięzła i jasna informacja, określającą przedmiot i charakterystyczne cechy techniczne rozwiązania;
• zastrzeżenia patentowe/ochronne, które określają zakres żądanej ochrony.

Każdy z tych elementów jest szczegółowo doprecyzowany na stronie Urzędu Patentowego RP oraz w Ustawie o Prawie własności przemysłowej.

Wielu przedsiębiorców nie chcąc spędzać długich godzin na sprawdzaniu wymogów formalnych zgłoszenia, zleca przygotowanie niezbędnych dokumentów wyspecjalizowanym rzecznikom patentowym. To koszt ok. 4 000 – 6 000 zł. 

Krok 2 – Złożenie zgłoszenia patentowego

Dokumentację zgłoszeniową możesz złożyć w Urzędzie Patentowym RP:

• osobiście; 
• za pośrednictwem poczty; 
• za pomocą telefaksu;
• on-line.

Po złożeniu otrzymasz numer zgłoszenia, potwierdzenie oraz wezwanie do opłaty jednorazowej. W zależności od tego, czy chcesz opatentować wynalazek, wzór przemysłowy, oznaczenie topograficzne czy topografie układów scalonych oraz jak obszerny jest zgłaszany przez Ciebie opis opłata ta może wynieść od ok. 550 zł.

W przypadku innych krajów opłata ta jest kilkukrotnie wyższa. Szczegóły dotyczące zgłaszania patentów na rynku europejskim i międzynarodowym znajdziesz w „Poradniku wynalazcy”.

Krok 3 - Weryfikacja i przyznanie patentu

Po 3-4 miesiącach od daty zgłoszenia Urząd wystawia wstępny raport z poszukiwań, gdzie wskazuje ewentualne rozwiązania, które stanowią stan techniki lub podważają nowość i poziom wynalazczy rozwiązania. Po 18 miesiącach od daty zgłoszenia następuje publikacja, a następnie ekspert wydaje decyzję. Czas rozpatrywania przez eksperta specjalizującego się w danej dziedzinie zależy od ilości oczekujących zgłoszeń. 

Po przyznaniu patentu zostaje on wpisany do (jawnego) rejestru patentowego prowadzonego przez Urząd Patentowy RP. 

Jeśli nie patent, to co?

Poza patentem, jest wiele innych sposobów na skuteczne zabezpieczenie Twojego biznesu. W tym celu możesz skorzystać z:  

• prawa autorskiego, które chroni m.in. tworzone oprogramowanie;
• przepisów kodeksu cywilnego dotyczących dóbr osobistych;
• tajemnicy przedsiębiorstwa, która jest przeciwieństwem patentu. Jej celem jest utrzymanie wewnątrz firmy wszelkich wytworów lub informacji, które mogą Ci dać przewagę konkurencyjną;
• umowy o zachowaniu poufności;
• umowy o zakazie konkurencji;
• zastrzeżenia wzoru użytkowego – w przypadku, kiedy dotyczy on nowego i użytecznego rozwiązania o charakterze technicznym i odnosi się do kształtu, budowy lub zestawienia przedmiotu o trwałej postaci;
• zastrzeżenia znaku towarowego, w tym nazwy lub logo firmy;
• ochrony wzorów przemysłowych, które może być uzupełnieniem do patentu technologii, ponieważ tego rodzaju zabezpieczenie dotyczy tego, jak wygląda fizyczna reprezentacja technologii.

Niezależnie od tego, na jakim etapie rozwoju jest Twój biznes, warto zastanowić się, jakie prawne zabezpieczenia są niezbędne, a które z nich, w dobie rozwiązań open source, nie przystają zupełnie do rozwiązań, nad którymi pracujesz.